İstanbul - Su Yönetimine Genel Bakış Raporu

İstanbul Su Yönetimine Genel Bakış Yağmur Suları, Atık Sular, Dereler

Sel baskınlarının nedenleri genellikle benzer olmakla birlikte Mayıs-Haziran 2020 tarihlerinde özellikle İstanbul’da yaşanan baskınlar hakkında analiz ve değerlendirmelerin yapıldığı rapor, Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Kentleşme ve Yerel Yönetimler Komisyonu tarafından hazırlanarak kamuoyunun dikkatine sunulmaktadır.

36 sayfadan oluşan raporda; yerleşim yerlerindeki çevre ve altyapı sistemlerinin sağlıklı şartlarda sürdürülebilmesi için yağmur sularının toplanması, uzaklaştırılması ve uygunsa göl, deniz, dere gibi alıcı ortamlara verilmesi gerekliliğinden hareketle Bizans’tan bugüne yağmur suyu yönetimi konusunda yapılan çalışmalar özetlenerek ele alınmış, mevcut yağmur suyu kanalizasyon hatlarının durumu ve sorunları irdelenmiş, İstanbul derelerinin analizi yapılmış ve yağmur suyu sorununa bilimsel çözüm yöntemleri sunulmaya çalışılmıştır.

İstanbul’da yağmur suyu ve atık su deşarj sistemi tarihi, mevcut durumu, problemleri, eksikleri, gelecekte planlananları hakkında farklı kaynaklardan derlenerek hazırlanan raporda; imar problemleri, imar uygunsuzlukları ve imar afları konularına da yer verilmiştir.

Son yıllarda gecekondular değil, çok katlı rezidans, AVM, siteler gibi yoğun nüfusun olduğu yerler şehir plancılarının korkulu rüyası olmuştur. İlk aşamada ekonomik getirisi fazla olan fakat bir dönem sonra içinden çıkılmaz altyapı problemleri ortaya çıkartan yaklaşımların terk edilmesi gerekmektedir.

Kanalizasyon sistemleri ayrık ve birleşik olarak iki farklı yöntem ve uygulama ile ele alınmaktadır. Birleşik sistemlerde atık suyun arıtılması için büyük çaplı arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir.

Ayrık sistem kanalizasyon tercihi aşağıdaki şartlarda avantajlı olmaktadır:

• Dik yamaçlarda kurulmuş yerleşimlerde, yağmur sularının sığ ve kısa mesafede alıcı ortama ulaştırılması mümkün olduğunda,
• Alıcı ortamın kurak hava debisi çok düşük ve doğal arıtma imkanları yetersiz olduğunda ek arıtma gerekiyorsa,
• Sadece atık suların terfisi gerekiyorsa,
• Ekonomik durum kısıtlı ve atık suların uzaklaştırılması öncelik arz ediyorsa,
• Kazı masraflarının çok olduğu kayalık zeminlerde yağmur suları toplanacak bölge alıcı ortama göre yeterli yükseklikte değilse, birleşik sistemin dolu savaklarından akış imkânı bulunmadığında,
• Birleşik sistem sularının bodrum katlarını basma tehlikesi olasılığı olan yerlerde,
• Kurak havalarda akışın çok düşük olması nedeniyle kanallardaki akış hızı problemlerinin çok olduğu yerleşimlerde.

Yağmur suyu kanal sistemlerinin projelendirilmesinde, inşasında ve işletmesinde birçok problem yaşanmaktadır. İnşaat kontrol mekanizmalarının iyi işletilmemesi ve bina çatı oluklarının ve yağmur suyu yol ızgaralarının bilinçli veya bilinçsiz olarak atık su kanallarına bağlanması, ayrık sistem atık su kanalizasyon şebekesini aşırı yüklemekte ve bunun sonucunda sağanak yağışlar sırasında şebeke basınçlı hale geçerek hem bodrum katlarını atık su basmakta ve hem de arıtma tesislerinin aşırı yüklenmesine sebep olmaktadır. Zira yağmur suyu atık suyun 50-100 katı hatta daha fazla debi yükü yaratmaktadır. Bu sebeple, ayrık sistem kanalizasyon inşaatında kalifiye eleman çalıştırılması, inşaat veya işletme sırasında herhangi bir şekilde çatı oluklarının ve yol ızgaralarının atık su kanallarına bağlanmasının önlenmesi büyük önem arz etmektedir.

Raporda yer alan analizlerden hareketle, eksik olan yağmur drenaj kanallarının yapılmasının, mevcut durumdaki inşa hızıyla nüfus artışı olmadığı ve yeni yerleşim alanlarına yayılmadığı kabulü ile yaklaşık 78 yıl süreceği belirtilmektedir.

Dünyada artık ekolojik şehir yaklaşımı hedeflendiği dönemde, daha kalabalık, daha az yeşil alanlı, altyapı problemleri çözülemeyen şehirlerin yaşanabilir olmadığı vurgulanmaktadır.

Odamız toplum yararına yapılacak her türlü düzenlemeye katkı vermeye ve üzerine düşen her görevi yerine getirmeye hazırdır.

İbrahim M. Tataroğlu
TMMOB Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı