OTOBÜS YANGINLARI ÖNLENEBİLİR: YAPILACAKLAR BELLİDİR!

Otobüs Yangınları Önlenebilir: Yapılacaklar Bellidir!

Ülkemizde meydana gelen araç yangınlarına, hava sıcaklığının yüksek seyir ettiği, içinde bulunduğumuz yaz aylarının da etkisiyle yenileri eklenmeye devam ediyor. En son 06.09.2024 tarihinde, İstanbul'da, Halıcıoğlu mevkisinde, Mecidiyeköy yönünde ilerleyen metrobüsün, medyaya yansıyan görüntülere göre, motor odası bölümünde henüz belirlenemeyen bir nedenle çıkan yangının, itfaiye ekiplerince kontrol altına alınmasıyla olası bir facianın önüne geçilmiştir.

Son yıllarda basında da sıkça yer aldığı üzere, şehir içi ve şehirlerarası otobüslerde yangın olayları nedeniyle büyük tehlikeler yaşanmakta, yangınlar çoğu zaman can ve mal kaybına neden olmaktadır.

Yapılan araştırmalar ve istatistikler, otobüs yangınlarının %75 gibi yüksek bir oranda motor odasından başladığını göstermektedir. Motorlardaki emisyon seviyelerindeki kısıtlamalar nedeniyle oluşan daha yüksek yanma sıcaklıkları ve motor bölmelerinin daha iyi izole edilmiş olması nedeniyle artan komponent sıcaklıkları yangın riski oluşturmaktadır.

Bu yangınların yaşanmaması için Odamız defaatle uyarılarda bulunmuş, araç bakım süreçlerine, araç muayenesinin nasıl olması gerektiğine ve araç denetimlerine dair çözüm önerileri sunmuştur.

Otobüs yangınlarını önlemek adına önerilerimiz;

·      Araçların yangın güvenliğini düzenleyen en üst mevzuat olan BM AEK (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu) R10, R107 ve R 118 regülasyonlarıdır. Bu mevzuatların ülkemize uyumlaştırılması 661/2009/AT, 25.01.2012/RG 28184, MARTOY yönetmeliği ile düzenlenmektedir. Yine 2005 model ve üzeri, sürücü hariç 9’dan fazla yolcu taşıyan şehir içi ve şehirlerarası M2 ve M3 kategorisindeki araçlar (motoru sürücünün arkasında olan araçlar), ile ilk defa “Tip Onayı” alınarak imal edilecek araçlar için, 26/06/2012 tarihli ve 28335 numaralı Resmi Gazete’de yayınlanan AİTM Yönetmeliği ile “Motor Odası Otomatik Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri” 01/11/2012 tarihinden itibaren zorunlu hale gelmiştir. "Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri İle İlgili Usul ve Esaslar" TSE tarafından oluşturulmuş ve tadilatlar kapsamına alınmıştır. Ancak bu önemli mevzuatların bir kısmı yönetmeliklerin usül ve esaslarını belirten tebliğler hazırlanmadığından, bir kısmı da uygulama tarihlerinin sürekli ertelenmesinden kaynaklı olarak uygulanamamaktadır. Gerekli tebliğler acilen düzenlenmeli, uygulama tarihleri daha fazla ertelenmemelidir.

·      Araçların periyodik bakımları, en hafifinden en ağırına, araç üreticisinin belirlediği standartlara göre ve titizlikle yapılmadır. Sadece periyodik bakımları aksatmadan ve üreticilerin öngördüğü şekilde yapılan araçlar, kullanım ömürlerinin sonuna kadar, sorun çıkarmadan ve tehlike arz etmeden kullanılabilir. Araçların bakımları ancak araç üreticileri tarafından belgelendirilmiş teknik personel eliyle yetkili veya yetkilendirilmiş servislerce yapılmalı ve takip edilebilir olmalıdır.

·      Araçların onarımları da araç üreticisinin standartlarına uyularak yapılmalı, üreticinin onarımını önermediği, aracın güvenliğini etkileyen parçalar onarılmamalı, yenisi ile değiştirilmelidir. Hiçbir şekilde aracın tip onayını bozucu parça değişimi yapılmamalıdır.

·      Özellikle merdiven altı işletmelerde yapılan, araçların elektrik sisteminde kısa devre ve yangınlara neden olabilecek tadilatların önlenmesi ve sıkı denetlenmesi gerekmektedir.

·      Yetkin olmayan servislerde, özellikle ağır motor bakımından sonra, motor odası otomatik yangın algılama ve alarm sistemlerinin ve varsa motor odası otomatik yangın söndürme sistemlerinin (OYSS) devre dışı bırakılması önlenmelidir.

·      Katalitik Konvertör, Dizel Partikül Filtresi (DPF), Dizel Oksidasyon Katalitik Konvertörü (DOC), Seçmeli Katalitik Konvertör (SCR), NOX AdBlue Ünitesi ve EGR sistemlerinin, donanımsal ve/veya yazılımsal olarak iptal edilmesi denetlenmeli ve engellenmelidir. Özellikle ticari araçlarda yapılan bu iptaller sonucunda, aracın DPF, SCR ünitelerinde temizlenerek dışarı atılamayan ve çok kolay alev alabilen emisyon atık maddeleri yangına sebebiyet vermektedir. Ayrıca bu emisyon donanımlarının etrafa ısı yaymasını engelleyen ısı kalkanlarının yıpranmış ve yenilenmemiş olması da yangın çıkma riskini katlamaktadır.

·      Özellikle Euro 6 motor emisyonuna sahip araçlarda çok önemli olan “Enjektör Kodlama İşlemi” yapılmamakta ve bunun sonucunda aşırı ısınan yakıt püskürtme sistemi yangın riskine çok açık olmaktadır. Günümüz araçlarında enjektör ve pompa çok yüksek basınçlar altında ve stres altında görev yapmaktadır. Sökülüp takıldıktan sonra sızdırmazlık yapmadığına emin olacak prosedür ile toplanmalı ve detaylı kontrol yapılmalıdır.

·      Euro 5 ve Euro 6 motor emisyonlu araçlarda egzoz emisyonunu yönetmek için kullanılan AdBlue sıvısını kullanmayı gereksiz hale getiren AdBlue Emülatörü gibi sistem manipülatörü cihazların kullanımı önlenmelidir ve piyasada bu işi yapanlara ağır yaptırımlar uygulanmalıdır.

·      Araçların soğutma sistemlerinde yapılan bakım işlemlerinde, ucuz olması sebebiyle yanıcı soğutma gazı kullanımına rastlanmaktadır. Soğutma sistemi kaynaklı yangınların önüne geçmek için yanıcı soğutma gazı kullanımı yasaklanmalı, bakım aşamalarında bu gazların kullanılmadığı denetimler ile kontrol edilmelidir.

·      Yaygınlaşmakta olan lityum iyon pil kullanan elektrikli araçlar (EV) ile ilgili BM tarafından bazı regülasyonlar (UN ECE R20, UN ECE R 100, EN ECE R38.3) yayınlanmıştır. AB’de lityum iyon pillerinin kullanım süreçleri ile ilgili yönetmelikler yayınlamıştır. Yangın güvenliği, park, şarj ve geri dönüşüm süreçlerini de kapsayarak bu mevzuatlar ülkemizdeki mevzuatlara dahil edilmelidir.

·      Motor Odası Otomatik Yangın Algılama Söndürme Sisteminin (OYASS) geriye dönük takma zorunluluğu Karayolu Trafik Yönetmeliği 1 Sayılı Cetvel (araçlarda bulundurulması gereken teçhizat ile bunların niteliklerini gösteren cetvel) içinde yayınlanmalıdır.

·      Ülkemizdeki araç muayenesi, muayene mevzuatının hazırlandığı 2004 yılında AB’de devrede olan 96/96/EC teknik mevzuatına göre “ÇABUK, BASİT ve UCUZ” olmak zorunda olan bir muayene şeklidir. 2004 yılından sonra araç muayenesi mevzuatında AB’de iki kez değişiklik olmuştur: 2009/40/EC ve 2014/45/EC. Ülkemiz bu mevzuatlara taraf olmamıştır. Toplu taşıma araçları için araç muayenesi acilen AB seviyesine çıkarılmalı ve 2 ana periyodik muayene arasına ilave teknik denetim uygulaması getirilmelidir.

·      Yukarıda bahsedilen diğer sistemler gibi, özellikle Motor Odası Otomatik Yangın Algılama/Uyarı Sistemleri ile Motor Odası Otomatik Yangın Söndürme Sistemlerinin de denetimi, üreticisinde veya servisinde Odamız tarafından yetkilindirilmiş uzman makine mühendislerin gözetiminde 6 ayda bir yapılacak ilave teknik denetimler ile güvence altına alınmalı ve belgelendirilmelidir. Belgesi olmayan araçlar ulusal periyodik muayene sisteminde ağır kusurlu sayılmalıdır.

Kamusal denetimin önemi;

Şehir içi/şehir dışı yolcu taşımacılığından sorumlu yerel idareler ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, motorlu araçların mevzuatlara göre tasarım ve üretimini gerçekleştiren makina mühendislerinden ve meslek örgütleri Makina Mühendisleri Odasının mesleki çalışmalarından, önerilerinden faydalanmalı ve otobüs işletme/ bakım süreçlerinin mevzuatlara uygunluğunun denetlenmesi konusunda Odamızla işbirliği halinde olmalıdır.

Özellikle belirtmek isteriz ki, kontrol ve denetim kamusal bir görevdir. Piyasanın ve kişilerin inisiyatifine bırakılamaz. Odamız kamusal denetim alanında yapılacak her türlü düzenlemeye katkı vermeye ve üzerine düşen her görevi yerine getirmeye hazırdır.

TMMOB Makina Mühendisleri Odası
İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Sekreteri Serkan Sevat
09.09.2024