Bir Kez Daha Uyarıyoruz: Denetimsiz Kazanlar Bombadan Farksızdır!

Kaza sonrası, Makina Mühendisleri Odası olarak kazanın yaşandığı fabrika bölgesinde incelemeler yapılmıştır. İncelemede, patlamanın etkisiyle buhar kazanı parçalarının kazan dairesini yıkarak, tüm fabrikaya ağır hasar verdiği tespit edilmiştir. Etrafa saçılan buhar kazanı parçalarının fabrika sahasının 50 metre ilerisine kadar saçıldığı tespit edilmiştir. Yapılan ön incelemeye göre ve görgü tanıklarının belirttiklerinin ışığında, patlamanın gerçekleştiği buhar kazanında enerji kaynağı olarak katı yakıt kullanıldığı anlaşılmıştır.

Patlamanın nedeni yapılacak teknik incelemelerin ardından açıklığa kavuşacaktır.

Ancak buhar kazanlarının patlama nedenleri genel olarak; kazanın susuz kalması, aşırı basınç artışı, korozyon oluşumu, kullanım suyu sebebiyle ısıtma yüzeyleri ve seviye kontrol cihazları gibi güvenlik komponentlerinde oluşan kireç taşı ve akabinde arıza oluşumu sayılabilir.

Kazan patlamalarının çoğunluğu, kazanların çeşitli nedenlerle susuz kalmaları nedeniyle oluşmaktadır. Kazan besleme suyu çevriminde ve su düzey denetim sisteminde oluşan çeşitli arızalar sonucunda kazanlar susuz kalabilmekte ve kazan ocağı, duman boruları sıcaklığı 900-1.000 °C mertebelerine çıkabilmektedir. Bu durumdaki kazana belirli miktarda su verilirse kızgın yüzeylerle ilişkide olan su kütlesi, çok kısa sürede buharlaşır, genleşir ve denetlenemeyen çok yüksek basınç artışları sonucu kazan tümüyle parçalanarak çok büyük patlamalar oluşturur.

Başakşehir bölgesinde iki işçinin hayatını kaybettiği bu kazada, patlama maruziyet alanı ve patlama sonrası kazan parçaları incelendiğinde; kazanın susuz kalmasından kaynaklı aşırı ısındığı, bu esnada kazana su girişi yapılarak çok büyük basınçların oluşması sonucu kazanın patladığı anlaşılmaktadır.

Patlama sonucu çevreye saçılan kazan parçaları incelendiğinde alev-duman borularının kazan sacından tamamen ayrıldığı, alev-duman borularının herhangi bir kaynaklı birleştirme işlemi yapılmadan sıkı geçme (makinato) yöntemiyle birleştirildiği görülmüştür. Kazanda basınçlı kap ve kazan imalat tekniklerine ve standartlara uygun olmayan üretim yapıldığı tespit edilmiştir.

Buna benzer bir buhar kazanı patlaması 8 Kasım 2017 tarihinde Bursa’da bir iplik boyahane fabrikasında meydana gelmiş, 5 kişinin ölümü ve 15 kişinin yaralanmasıyla sonuçlanmıştır.

Maalesef bu kazalar ilk değildir, son da olamayacaktır. Bursa’da yaşanan kaza sonrası kamuoyunu uyardığımız gibi ilgili kurumlara ve yetkililere çağrımızı yineliyoruz: bu kazalar, Meslek Odalarının raporlarını, bilim insanlarının söylediklerini kulak arkası etmek yerine, yasal düzenlemeler ve kamusal denetimlerle önlenebilir. Aksi takdirde bu tür kazalar yaşanmaya ve insanlarımız hayatını kaybetmeye devam edecektir.

Bir kez daha uyarıyoruz;

Ucuz işgücü ve ucuz maliyete dayalı esnek, güvencesiz çalışmanın artması, özelleştirme, sendikasızlaştırma, taşeronlaştırmanın yaygınlaşması, denetimlerin yetersizliği ve/veya yokluğunun giderilmediği; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Türk Tabipleri Birliği, sendikalar ve üniversitelerin görüşleri kamu ve özel sektörce gözetilmediği müddetçe ne yazık ki benzeri olaylar sürecektir.

Bu kaza nedeniyle, özellikle tekstil ve ağır sanayi işletmelerinde yoğun olarak kullanılan yüksek işletme basıncına sahip buhar kazanlarının, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği her yıl periyodik kontrol ve denetimlerinin yaptırılması gerektiğini belirtiyoruz. Ayrıca buhar kazanlarını işleten operatörlerin,  Makina Mühendisleri Odası tarafından uzmanlık eğitimlerini tamamladıktan sonra sınava tabi tutularak belgelendirilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, ölümlerin ve yaralanmaların önüne geçilmesi için yasal altyapının yukarıdaki önerilerimiz de dikkate alınarak oluşturulması, denetimlerin sıklaştırılması ve denetimler sonucu caydırıcı cezaların verilmesi gereklidir. Kazaları önlemek adına Makina Mühendisleri Odası olarak üzerimize düşen sorumluluğu yerine getireceğimizi ve bu alandaki kurum ve kuruluşlarla iş birliği içerisinde olabileceğimizi kamuoyunun bilgisine sunarız.

C. Ahmet Akçakaya
TMMOB Makina Mühendisleri Odası
İstanbul Şube Yönetim Kurulu Sekreteri