ATEŞİ, SUYU VE HAVAYI EVCİLLEŞTİRMEK

İnsanlık, avcı toplayıcı dönemden yerleşik düzene geçerken teknoloji geliştirerek hayvanları ve bitkileri evcilleştirerek doğal yaşamındaki yabani halinden kontrol edilebilir bir hale getirdi. Barınma ihtiyacı için konutları inşa ederken ateşi, suyu, havayı da diğer zorunlu ihtiyaçlarımız için bu kapalı alanların içine almak zorundaydı. Yani başka bir ifade ile “ateşi, suyu, havayı da evcilleştirmeliydik”. Aslında doğal halinde karşı konulmaz bir güç olan; ateşi, suyu ve havayı borular içinde kontrol edilebilir hale getirmek, uysallaştırmak, evcilleştirme işidir mekanik tesisat. Bu büyük güçlerin kontrolden çıktığı zamanlarda neler olduğunu unutmamalıyız.

Harran Evleri

Harran Evleri tesisatın gelişimini en iyi anlatan örneklerden diye düşünüyorum. Taş ve tuğladan yapılmış sabit çadıra benzeyen Harran Evleri örneği gibi ortada yakılan açık ateş, hem ısıtma, hem aydınlatma hem de yiyecekleri pişirme, sıcak su hazırlama işleri için kullanılıyordu. Dumanı tahliye için çatısında bir baca oluşturulmuş. Ayrıca ışık ve havalandırma için çatı konisinde küçük pencere boşlukları bulunmaktadır. Evler bir avlu etrafında yerleşmişler ve kapıları bu avluya açılmıştır. Avluda açılan bir kuyu, su ihtiyacını karşılamaktadır. Tuvalet, ayrı bir birim olarak avlunun bir kenarında kapı boşluğu avludan görülmeyecek şekildedir. Kuyudan kova ile alınarak avluya dökülen su hem temizlik için kullanılmakta hem de sıcak havalarda evaporatif serinletme etkisi yaratmaktadır. Baca çekiş etkisi ile evler de serinlemektedir.

Roma Hamamları

M.Ö. 2 yüzyıldan beri Hypocaust adı verilen yerden ısıtma sistemi bugün kullandığımız sistemlerin atasıdır. Ateş, binanın dışındaki bir bölümde yakılarak; sıcak dumanın yükseltilmiş döşemeden geçirilerek duvar içindeki bacalardan tahliye edilmesi ile hem döşemeden hem de duvarlardan ısıtma yapılmaktadır. Kullanma sıcak suyunun da ocaklardaki kazanlarda aynı anda ısıtılması sağlanmaktadır. Tarihi hamamlardan örneğin Mimar Sinan’ın eseri olan Çemberlitaş Hamamı bugün bile çalışır durumdadır. Latrina denen genel tuvaletlerde oturma alanlarının altında atık su kanalları bulunmaktadır. Bir akarsuyun bu kanallardan geçirilmesi ile atık su tesisatı kurulmuş olmaktadır. Zemin seviyesindeki su kanalı, taharet işlemi için kullanılan uzun çubuklara bağlı süngerlerin temizliği için kullanılıyormuş. Doğal olarak yan yana otururken her türlü memleket meselelerinin de burada tartışıldığı rivayet edilmektedir.

Teknoloji İnsanları Evcilleştiriyor mu?

Bütün her işimizi son 100 yılda elektriğe bağladık. Son 10 yılda ise internete. Şimdi teknoloji bizi mi evcilleştiriyor acaba. Elektrik, radyo, telefon, sonra TV, sonra bilgisayar, cep telefonu, internet her yeni teknoloji hayatımızı değiştirmeye devam ediyor. Evden çıkmadan bütün ihtiyaçlarımızı karşılayacak duruma gelmek üzereyiz. Alış veriş, eğitim, sağlık hizmetleri… Dijitalleşiyoruz… Yani evcilleşme sırası bizde…